۸. بوسه اثر گوستاو کلیمت

تابلوی بوسه اثر گوستاو کلیمت (Gustav Klimt) علاوه بر اینکه معروف‌ترین اثر خود نقاش محسوب می‌شود، مهم‌ترین اثر نقاشی اتریش نیز به حساب می‌آید. این نقاشی با رنگ و روغن و ورق طلا در سال ۱۹۰۸ بر روی بومی مربع‌شکل به اندازه یک متر و هشتاد سانتی‌متر کار شده است.

تابلوی بوسه که یکی از آثار مجموعه عشاق است در بحبوحه‌ی دوره طلایی نقاشی مدرن اروپا به تصویر در آمد. این تابلو زوجی عاشق را نشان می‌دهد که لباس‌هایی زیبا به تن دارند و در حال بوسیدن یکدیگرند. گویی عشق این دو عاشق در پشت لباس‌های زمخت و طلایی‌شان که با تزئینات زیبا نیز همراه شده، محفوظ و مصون از نابودی مانده است. استفاده از ورق طلا در این اثر توسط نقاش برای القای مفهوم به کار گرفته شده و جنبه تزئینی ندارد. طلا در تابلوی بوسه برای بیننده و نقاش علاوه بر ارزشمند بودن، مفهوم جاودانگی و ماندگاری را می‌سازد. از این رو تابلوی بوسه نوعی پاسداری از عشق به حساب می‌آید.

عشق، صمیمیت و میل جنسی مضامین مشترک آثار کلیمت هستند. کلیمت در اکثر این آثار از امیلی فلوژ (Emilie Floge) طراح مد و شریک زندگی‌اش به عنوان مدل استفاده کرده است. امیلی که از بوهمی‌های اتریش بود مدت زیادی را با کلیمت به عنوان شریک زندگی به سر برد. چهره او را در دیگر کارهای کلیمت هم می‌توان پیگیری کرد. با توجه به حضور امیلی در تابلوی بوسه می‌توان این تابلو را به نوعی سلف‌پرتره کلیمت نیز قلمداد کرد.

چیزی که در نگاه به این دو پیکره، نظر و دقت را جلب می‌کند تفاوت موتیف‌ها یا دستمایه‌های تزیینی لباس مرد و زن است. مرد با رنگ‌های سیاه و سفید و اشکال هندسی تزئین شده است که به نوعی قاطعیت و مردانگی را بازتاب می‌دهد. در مقابل زن با نقوشی سرشارتر و سیال‌تر به تصویر کشیده شده تا بر زنانگی و باروری و بکر بودنش تاکید شود. کلیمت در این اثر با نشان ندادن صورت مرد و تمرکز بر صورت زن می‌خواهد بر لذت بوسه‌ای که حاصل عشق این دو عاشق است تاکید کند.

استفاده از ورق طلا توسط کلیمت علاوه بر بار معنایی آن برآمده از علاقه او به نوعی هنر کلیسایی است. علاقه‌ای که در سفر او به روستایی در راونا (Ravenna) با دیدن موزائیک‌های بیزانسی ایجاد شد. دیدن این آثار نه تنها نقاشی او را متحول کرد بلکه شور و میلی شدید به تقدّس در هنر و زندگی را در او برانگیخت. در تابلوی بوسه نیز نقاش با به‌کارگیری ماده گران‌قیمتی مانند طلا و تزئینات بصری می‌خواسته به کشش و جذبه عشق تقدس ببخشد. تابلوی بوسه آخرین تابلویی است که کلیمت با ورق طلا کار کرد و پایان دوره‌ای است موسوم به دوره طلایی در کارهای او. در ترکیب‌بندی تابلو، گذشته از هنر بیزانس که تأثیر روشنی بر کار کلیمت داشته، رد روشن تأثیر چاپ‌های ژاپنی و نسل اول امپرسیونیست‌ها به وضوح دیده می‌شود.

کلیمت در حین کار بر روی این نقاشی دوره حرفه‌ای سختی را سپری می‌کرد. او به دلیل نقدهای تندی که در مورد نقاشی‌هایش بر سقف دانشگاه وین دریافت کرده بود دچار ترس عصبی شده بود. این نقدها کار او را گونه‌ای پورنوگرافی تفسیر کرده بودند و بر کلیمت تاخته بودند. جالب اینجاست که او شاهکارهای خود را در همین دوره سخت به وجود آورده است. او در نامه‌ای که در همان ایام نوشته است می‌گوید: «نمی‌دانم پیر شده‌ام، یا خیلی عصبی هستم یا اینکه یک احمق هستم. به هر حال می‌دانم مشکلی دارم.» او بعد از مدتی نسبتاً طولانی توانست بر این ترس خود پیروز شود و زیباترین آثار هنر مدرن را به وجود آورد.

این جدایی و انزوای ناخواسته که به واسطه انتقادات تند از کلیمت پیش آمده بود خودبه‌خود چهره‌ای از او ساخت که نماینده و الهام‌بخش جنبش جدایی وین بود. این جنبشی برای قطع هر گونه ارتباط با رفتارهای محافظه‌کارانه آکادمی هنرهای زیبای اتریش، هر آن چیز را که ممنوع شده بود تصویر می‌کرد. هر چند کلیمت به خاطر اختلاف‌نظر جنبش را ترک کرد اما هم‌چنان در کنار اگون شیله (Egon Schiele) نماد این حرکت محسوب می‌شد.

بعد از آن همه مشقت‌ها تابلوی بوسه نوعی گشایش محسوب می‌شد. این تابلو حتی پیش از آنکه به اتمام برسد توسط گالری اتریشی موزه بِلوِدر (Belvedere) خریداری شد. این گالری، تابلو را حتی پیش از آنکه کلیمت پرداخت‌های آخر را انجام دهد در ۱۹۰۸ میلادی به نمایش گذاشت. در واقع کلیمت در برابر پیشنهادی قرار گرفت که نتوانست آن را رد کند. پیشنهاد از این قرار بود که موزه در قبال تابلو به کلیمت ۲۵ هزار کرون می‌پرداخت؛ چیزی در حدود ۲۴۰ هزار دلار امروز. این بالاترین میزان رقمی بود که در اتریش تا آن زمان برای یک نقاشی پرداخته شده بود.

در حین جنگ‌ جهانی‌ دوم و عقب‌نشینی نازی‌ها آثاری از کلیمت که در دانشگاه وین بود تخریب شد اما تابلوی بوسه از گزند جنگ در امان ماند و امروزه در در موزه بِلوِدر واقع در وین پایتخت اتریش نگهداری می‌شود.