۱۰. بعدازظهر یکشنبه در جزیره گراند ژات اثر ژرژ سورا
نقاشی بعدازظهر یکشنبه در جزیره گراند ژات مهم‌ترین اثر ژرژ سورا نقاش فرانسوی است. این نقاشی که دو سال به طول انجامید بین سال‌های ۱۸۸۴ تا ۱۸۸۶ به تصویر درآمده است.
ژرژ سورا نقاشی را در مدرسه هنرهای زیبای پاریس فراگرفت. او در ابتدای کارش تحت تاثیر دلاکروا نقاش اسپانیایی بود تا اینکه از طریق پل سینیاک با امپرسیونیسم آشنا شد. سورا علاوه بر نقاشی به شیوه امپرسیونیست‌ها که از مجاورت دو رنگ کنار هم رنگ سومی را القاء می‌کردند به مطالعه نظری این پدیده نیز پرداخت. این نظریه دید رنگی نام دارد.
نظریه دید رنگی بر پایه فرآیند ذهنی انسان استوار است که درک از رنگ‌ها را بر اساس طول موج بازتابیده‌شده به اشیاء و پاسخ مغز به محرک‌های رنگی می‌داند. سورا با اتکاء به این نظریه امیدوار بود رنگ‌هایی که به صورت اصلی در کنار هم قرار می‌گیرند در چشم بیننده با یکدیگر ترکیب شوند. مثلا نقاطی به رنگ زرد و آبی در کنار هم در نهایت رنگ سبز را تداعی کنند. این شیوه که تفکیک‌گرایی نیز نام گرفت، برگرفته از نظریه‌های علمی میشل شورول و اگدن رود فیزیکدانان برجسته فیزیک نور بود.
این تکنیک که نام دیگر پوینتیلیسم بر آن گذاشته شده سورا را به معروف‌ترین نقاش امپرسیونیست در زمانه خودش تبدیل کرد. در سال‌های ۱۸۸۰ میلادی از دید جامعه هنری پاریس، امپرسیونیست‌ها که از این شیوه در کارهای‌شان استفاده می‌کردند تصاویری مخدوش به وجود می‌آوردند که از وضوح پایینی نیز برخوردار بودند. از این رو واژه پوینتیلیسم به معنای نقطه‌گرایی در ابتدا برای تحقیر هنرمندان امپرسیونیست استفاده می‌شد.
گراند ژات، محل نقاشی سورا، جزیره‌ای است در پاریس که میان رودخانه سن قرار گرفته. در زمان خلق اثر، این جزیره تفرجگاهی برای طبقه بورژوای پاریس بود. سورا روزهای زیادی را به این جزیره می‌رفت و زمان زیادی را صرف طراحی اولیه نقاشی‌اش می‌کرد. در نهایت او کار بر روی این تابلوی سه در دو متری را از روی هفتاد طرح آغاز کرد.
حسی که با نگاه به این تابلو به بیننده دست می‌دهد برخلاف وضع شلوغ و پر ازدحام تابلو احساسی از سکون است. این احساس برآمده از سکون ناظری است که به منظره‌ای پر از جزئیات می‌نگرد؛ احساس خوشایند تسلط بر زمان. بیننده می‌تواند تصویر ثابتی از کودکان، حیوانات و رودخانه سن را با فراغ بال ببیند و این اتفاق در او سکونی خوشایند ایجاد می‌کند؛ گونه‌ای هوشیاری در برابر جهان پرازدحام. تعدد پیکره‌ها و ازدحام اتفاقات در اثر سورا و همینطور دسته‌بندی‌شدن آنها در گروه‌های مجزا شباهت بسیاری به نقاش ایتالیایی دوره رنسانس پیرو دلا فرانچسکا دارد. در نقاشی‌های این نقاش ایتالیایی نیز آدمی با دیدن جزئیات بسیار
و اتفاقات گوناگون به احساسی شاعرگونه در نقاش پی می‌برد و از این طریق خود نیز احساسی شاعرانه را تجربه می‌کند.
در نقاشی سورا طبقه مرفه پاریس در حال لذت بردن از آرامش عصر یکشنبه تصویر شده‌اند. قایقی که پرچم فرانسه را برافراشته، مکان تصویر را مشخص می‌کند. شاید سورا که نگاهی منتقدانه به خوشی‌ها و سرگرمی‌های طبقه متوسط و بورژوای فرانسه داشت، با قرار دادن این پرچم می‌خواسته پیکان انتقادش را مشخص‌تر نشانه برود.
در این تابلو ۴۰ شخصیت نقاشی شده است. این پیکره‌ها در اثر به گونه‌ای ترکیب شده‌اند که چشم را به عمق نقاشی هدایت کنند. چند زن خوش لباس در قسمت چپ نقاشی به تصویر کشیده شده‌اند. یکی از آنها یک چوب ماهیگیری به دست دارد. این تصویر کنایه‌ای است از دام‌هایی که فاحشه‌های خاص این طبقه برای مردها می‌پراکندند. تصویر زنی که میمونی را قلاده زده است نیز چنین تعبیری را القا می‌کند چرا که واژه میمونِ مونث در زبان فرانسه به زن بدکاره نیر اطلاق می‌شود. در مرکز نقاشی دختربچه‌ای ایستاده است. تنها اوست که به سمتِ بیننده تصویر نگاه می‌کند و به وجود ناظر این تابلو آگاه است. گویا دختربچه که مبهوت و پرسشگر ایستاده است مانند خودِ نقاش معنای این ازدحام را نمی‌فهمد.
از آنجا که قرار بود نمود نهایی اثر از هماهنگی رنگی برخوردار باشد، سورا تصمیم گرفت که در کنار هر رنگ غالب، رنگ مکمل آن را به کار گیرد تا حاصل یک هارمونی خاکستری باشد. از ترکیب دو رنگ مکمل به نسبتی مشخص خاکستری‌ای به دست می‌آید که خاکستری رنگی نامیده می‌شود؛ سبز در کنار قرمز، آبی در کنار نارنجی و زرد در کنار بنفش. سورا گاهی با استفاده بیشتر از یک رنگ تونالیته‌ای متفاوت به خاکستری بخشیده است.
منتقدان هنری اعتقاد دارند برای فهم درست این اثر باید آن را با تابلوی دیگری از سورا مقایسه کرد. این تابلو استحمام‌کنندگان در انیر نام دارد. سورا در این تابلو کارگران را در حال شستشو نقاشی کرده است. از انتخاب سوژه کارگران در این نقاشی که اولین اثری است که نقاش به شیوه نقطه‌گرا اجرا کرده، می‌توان نتیجه گرفت که سورا در تابلوی بعدازظهر یکشنبه سعی در بازنمایی شهوت، گناه و همینطور عبث بودن ارزش‌های طبقه نوظهور شهری داشته است.
این نقاشی که در می ۱۸۸۶ در نمایشگاه اختصاصی امپرسیونیست‌ها به نمایش درآمد و حتی مخالفانی در بین امپرسیونیست‌ها داشت، مقدمه‌ای بر حضور هنرمندان بعدی خود شد. هنرمندانی مانند پیت موندریان و رنه ماگریت.
این تابلوی ارزنده امروز در موسسه هنر شیکاگو نگهداری می‌شود.
نظر شما چیست؟
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *