۱. شام آخر اثر لئوناردو داوینچی
شام آخر را باید بی‌شک یکی از شاهکارهای تاریخ هنر دانست. این نقاشی در طی سال‌های ۱۴۹۵ تا ۱۴۹۸ بر روی دیوار انتهایی سالن غذاخوری کلیسای سانناماریا دل گراتزیه نقاشی شده است. کار بر روی این نقاشی سه سال طول کشید. دوک لودیکو اسفورتزا و همسرش دوشس بئاتریچه دسته سفارش‌دهندگان این اثر به لئوناردو داوینچی بودند. این نقاشی دیواری بر اساس روایت انجیل یوحنا از مراسم شام آخر مسیح است. این نقاشی قسمتی از داستان را روایت می‌کند که مسیح حواریون را از خیانت یکی از آنها باخبر می‌کند. پرده‌ی شام آخر دقیقا لحظه‌ای را تصویر می‌کند که مسیح پیش‌بینی می‌کند خیانتکار کسی است که همزمان با او دستش را به سمت نان دراز می‌کند. طرف صحبت او یعقوب و توماس هستند که در کنار او نشسته‌اند. این دو نفر از این پیش‌بینی وحشت‌زده شده‌اند. در جهت دیگر مسیح یوحنا و پطرس گرم گفتگو هستند و یهودا بدون توجه به مسیح دستش را به سمت نان دراز کرده است.
تا قبل از اینکه دفترچه‌ی طراحی‌های لئوناردو در قرن نوزدهم پیدا شود تنها مسیح، یوحنا و پطرس و یهودا قابل شناسایی بودند اما در این دفترچه که طرح‌های اولیه‌ی این اثر در آن قرار دارد بالای سر هر یک از افراد نام آنها نوشته شده است. آنچه شام آخر داوینچی را از دیگر آثار با همین مضمون متمایز می‌کند به تصویر کشیدن عمل تک‌تک حواریون در قبال شنیدن پیش‌بینی مسیح است که به وضوح در چهره‌شان متجلی گشته است. گویی یک دوربین عکاسی بلافاصله پس از اتمام سخنان مسیح این تصویر را ثبت کرده است.
لئوناردو ساختاری جالب برای طراحی این اثر طراحی کرده است. حواریون به دسته‌های سه نفره تقسیم شده‌اند. دسته‌ی اول بارتالومئو یا نتانیائیل، یعقوب پسر حلفا، و آندریاس برادر حواری دیگر پطرس هستند که هر سه متعجب به حرفهای مسیح گوش می‌دهند. دسته‌ی دوم شامل یهودا، پطرس و یوحناست. البته برخی اعتقاد دارند که این شخص مریم مجدلیه است. یهودا در این نقاشی لباسی سبز و آبی به تن دارد و دستش به نمکدانی برخورد کرده است. این تصویر کنایه‌ای است از نمک خوردن و نمکدان شکستن. دست دیگر یهودا به سمت نانی دراز شده است. نقاشی دقیقا لحظه‌ای را تصویر کرده است که مسیح می‌گوید هرکس همزمان با من دستش را به سمت نان دراز کند خیانتکار است. در یکی از دستان یهودا کیسه‌ای است که نشان از سکه‌های نقره‌ای دارد که وی در قبال خیانت به مسیح از یهودیان دریافت کرده است. در ضمن یهودا تنها حواری است که آرنجش را روی میز گذاشته است و سر او نسبت به دیگر حواریون در موقعیت پایین‌تری قرار گرفته. پطرس در حالی‌که چاقویی را خلاف جهت حضور مسیح در دست گرفته ترسیم شده است. چاقوی در دستان پطرس اشاره به رفتار خشونت‌آمیزی دارد که پطرس در زمان دستگیری مسیح از خود نشان داد. بعد از پطرس یوحنا نشسته است که حواری محبوب مسیح بود. حالت منقلب یوحنا بیانگر میزان علاقه و ارادت او به مسیح است. سپس مسیح که در مرکز نقاشی به تصویر کشیده شده است.
دسته‌ی سوم توماس، یعقوب پسر زبدی و فیلیپ هستند. توماس که به توماس شکاک معروف است با چهره‌ای بسیار غمگین تصویر شده است. بعد از توماس یعقوب پسر زبدی برادر یوحنا نقاشی شده است که بهت زده در حال گوش دادن به حرفهای مسیح است. فیلیپ در این میان گونه‌ای به مسیح خیره شده که گویی متوجه منظور مسیح نشده و توضیح بیشتری درخواست می‌کند. سه نفر باقیمانده در آخرین گروه متی، تدائوس، و شمعون هستند. متی و تدائوس به سمت شمعون چرخیده‌اند تا شاید پاسخ ابهامات خود را نزد او بیابند.
اما چیزی که اثر داوینچی را از تابلوهای پیشین با همین مضمون متمایز می‌کند این است که در این اثر همه حواریون کنار هم و در یک سمت میز تصویر شده‌اند. در آثار پیشین یهودا همیشه دورتر نسبت به سایر حواریون نقاشی می‌شد و در اغلب اوقات به تنهایی در سمت دیگر میز و پشت به بیننده. داوینچی اما این تفاوت را به کمک سایه و رنگ تیره ایجاد می‌کند.
در طراحی پرده‌ی شام آخر مسیح بسیار هوشمندانه در مرکز اثر قرار گرفته و در واقع نقطه‌ی گریز تمام خطوط در تابلو است. در طراحی تابلو عناصر بسیاری هستند که به عدد سه اشاره می‌کنند. قرار گرفتن حواریون در دسته‌های سه نفره، وجود سه پنجره پشت عیسی مسیح و حالت پیکره‌ی مسیح که یک مثلث را ساخته است. اهمیت عدد سه در باور مسیحیان از سه‌گانه‌ی پدر، پسر و روح‌القدس نشأت می‌گیرد. در طی قرون مختلف چندین بار این اثر بازسازی شده است و روند بازسازی هر بار ناخواسته تغییراتی در این اثر ایجاد کرده است.
نظر شما چیست؟
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *