زنان کنشگرِ حقوق زنان و مردان همراه
تلویزیون دارد برنامهای پخش میکند در مورد قتل رومینا اشرفی به دست پدرش به دلیل فرار از خانه. دو کارشناس مهمان در برنامه حضور دارند، یک زن و یک مرد. هر دو نکاتی در مورد ریشههای فرهنگی و قانونی پدرسالارانه چنین وقایعی مطرح میکنند. ناگهان مرد کارشناس بدون در نظر گرفتن جایگاه و تجربه و دانش زن کارشناس شروع میکند به توضیح دادن به او که فمینیسم به چه معنایی است و چند موج دارد و برای ایران مناسبترین نوع فمینیسم چیست و چه رویکردی درست نیست. وقت محدود برنامه تمام میشود.
این تصویری است که ما دائم در خانه و خیابان و دانشگاه و رسانهها شاهدش هستیم. مردانی که دغدغه برابری دارند و میخواهند در کنار زنان باشند ولی دانسته یا ندانسته به جای حمایت و همدلی و یادگیری خود را در جایگاه فرادست میگذارند و چرخه کلیشهسازی و تبعیض و سرکوب را از نوعی به نوعی دیگر و از شکلی به شکل دیگر تکرار و بازتولید میکنند.
من به عنوان کسی که یک پا در کنشگری دارد و پایی دیگر در دانشگاه بارها از همراهان زن خود در فضاهای کنشگری و دانشگاهی پرسیدهام چه انتظاری از مردانی که ادعای حمایت از حقوق زنان و برابری جنسیتی میکنند دارید. همین چند روز پیش در شبکه اجتماعی کلابهاوس که اخیرا تریبونی برای معاشرت و اظهار نظر شده، «اتاقی» تشکیل شد دقیقا با موضوع چگونگی حمایت مردان از حقوق زنان. به تدریج مردان سخنرانان اصلی این اتاق شدند و محور صحبت تبدیل شد به انتقاداتی که مردان به فمینیستها داشتند و توصیههای آنها به زنان. بعد از آن با گروهی از کنشگران زن صحبت کردم و باز نظرشان را درباره نقش مردان در مبارزه با نابرابری جنسیتی جویا شدم. در این نوشته با توجه به گفتگوهایی که با زنان فعال داشتهام و تجربیات و دانش خودم چند توصیه به مردان در حمایت از برابری جنسیتی مطرح میکنم.
تمرین سکوت و گوش کردن کنید
یکی از دلایل وجود تبعیضها و کلیشههای جنسیتی این است که در طول تاریخ مردان در مرکز توجه بودهاند و صدای زنان کمتر شنیده شده است. اگر مردان میخواهند این زنجیره را قطع کنند در درجه اول باید زمانی که در کنار زنان قرار میگیرند سعی کنند به جای سخنرانی و توضیح و درس دادن به زنان بیشتر شنوا باشند و بگذارند که صدای زنان جایگاه اصلی خود را بیابد. گوش سپردن فعال و موثر به حرف زنان یعنی داشتن تمرکز و صداقت و همدلی و پرهیز از پریدن وسط حرف و نصیحت کردن و چرخاندن محور گفتگو به سوی خود.
طفره نروید و محور گفتگو را به سمت شخص خودتان نگردانید
در بسیاری از جلسات رسمی و غیررسمی وقتی که موضوع نقد جنسیتی است و زنان با توجه به تجربه زیستی و دانش خود مشغول ارائه روایت، تحلیل، انتقاد یا اعتراضی میشوند مردان حاضر فکر میکنند که باید توجیه کنند یا توضیح بدهند و یا خودشان را ثابت کنند. به این ترتیب باز مردان محور گفتگو میشوند و زنان در سایه یا حاشیه یا مقابل آن قرار میگیرند. در نظر بگیرید که مهم ساختار مردسالار است که موضوع نقد است و لازم نیست هر مردی خودش را در جمع ثابت کند و برای اثبات خود زمان و تریبون را از زنان بگیرد. بگذارید زنان خود انتخاب کنند که موضوع و محور و سخنران چه کسی باشد.
با معذب بودن کنار بیایید و به فضای زنان احترام بگذارید
گاه مردان در چنین موقعیتی معذب میشوند و احساس شرم یا گناه می کنند که خود منجر به اضطراب میشود. بهتر است با مقداری از احساسات اینچنینی کنار بیایید و نه پرخاش کنید و نه فرار. راه حل در کنار کشیدن یا انکار یا مقابله نیست بلکه در برقراری ارتباط بیشتر و شنیدن و آموختن است. این به معنی احترام گذاشتن به فضایی است که باید متعلق به گروهی باشد که خود را مرد تعریف نمیکنند. در نظر داشته باشیم که این فضا مملو از تجربههای عیان و نهان تبعیض و سرکوب و ستم است که یادآوری یا بازگو کردن آن میتواند همراه با درد و اضطراب باشد و صبوری و سنجیدگی حاضرین را بطلبد.
امتیازهای مردمحور خود را به رسمیت بشناسید و به آن بگویید «نه»
هیچ راه فرار و دور زدنی نیست. بپذیرید که دارای امتیازاتی سیاسی و فرهنگی و به تبع آن اغلب مالی هستید که فقط به دلیل مرد بودن به شما تعلق گرفته است. قوانین کشور و هنجارهای موجود به مثابه ابزار قدرت در خدمت شما قرار گرفتهاند تا جایگاه برتری به نسبت غیرمردان داشته باشید. این امتیازها و جایگاه برتر تبعیض جنسیتی را بازتولید میکند. بنابراین لازم است آنها را به رسمیت بشناسید و اعتراض زنان را بی چون و چرا بپذیرید و اگر مدعی برابری و عدالت اجتماعی هستید آن را رد کنید و در جهت تغییر آن بکوشید. قوانین مربوط به حضانت فرزندان، دیه، گذرنامه، طلاق و ارث و اختیارات بیحد پدر در زندگی و مرگ فرزند از جمله قوانینی است که مردان را به صرف جنسیت آنها صاحب امتیازات نابرابر میکند. انتظار میرود که مردان برابریخواه به این امتیازها «نه» بگویند و در جهت تغییر آن بکوشند.
در نقشهای جنسیتی هنجار شده فرو نروید
علاوه بر امتیازهای متکی به قانون، تبعیضها و کلیشههای جنسیتی زیادی وجود دارد که نقطه اتکا آنها هنجارهای اجتماعی است و در طول تاریخ تبدیل به عرف و عادت شدهاند مانند نقشهای جنسیتی در جامعه که زنان را به سمت کارهای درون خانه و وظایف مراقبتی و دستِ پایین بودن تشویق میکند و مردان را به سمت فعالیتهای اجتماعی و رئیس بودن و دستِ بالا بودن. مردان برابریخواه میتوانند بکوشند تا در این کلیشهها فرو نروند و فرصت بدهند زنان اطراف آنها نیز به نقشهایی فراتر از نقشهای جنسیتی هنجار شده دسترسی پیدا کنند. به این ترتیب با کلیشههای مردانگی که در خیلی مواقع سمی و منفی است و برای جامعه اعم از زن و مرد مضر است مقابله میکنید.
امکانات و سرمایههای اجتماعی خود را تقسیم کنید
یکی از روشهای حمایت از زنان برای حضور در عرصههای گوناگون اجتماعی، سیاسی و اقتصادی این است که مردان امکانات و فرصتها و سرمایههای اجتماعی و اقتصادی را که به صورت تاریخی به دلیل امتیازهای خود جمع کردهاند با زنان سهیم شوند. برای مثال فرصتهای تحصیلی یا شغلی یا امکانات فعالیت اجتماعی-سیاسی-اقتصادی یا تریبونهای اظهار نظر و ارائه نقد و تحلیل از جمله فرصت و سرمایههایی است که مناسب است در اختیار زنان قرار بگیرد.
عینک میانبرشی را دم دست داشته باشید
نابرابری جنسیتی بدون شناخت و مواجهه با وجوه مختلف نابرابریهای اجتماعی از بین نمیرود. اقلیتهای مذهبی، اتنیکی، جنسی و جنسیتی از جمله گروههایی هستند که تبعیض را در وجوه مختلف آن تجربه میکنند. در مبارزه با بیعدالتی و حمایت از زنان برابریخواه، نگاه میانبرشی فمینیستی برای تشخیص مجموعهای از تبعیضها و کلیشهها و ستمهایی که در یکجا جمع شده و کلاف سردرگمی را ساخته که باید با دقت آن را شکافت به کار میآید.
رهبری زنان را به فال نیک بگیرید
با وجود انواع ستمی که زنان تجربه میکنند در سالهای اخیر شاهد هستیم که روز به روز زنان بیشتری وارد حوزههای ترویجگری و کنشگری میشوند و با آگاهی و شجاعت در صفوف اول مبارزه با نابرابریها قرار میگیرند و برای آن هزینه میپردازند. بسیاری از جنبشهای اجتماعی با رهبری زنان شکل میگیرد و حرکت میکند. رهبری زنان را نه به عنوان تهدید جایگاه خود بلکه به عنوان نشانهای از ظهور جنبشهای پیشرو بشناسید، از آن استقبال کنید و به آن بپیوندید.
* * *
هدف همه ما رسیدن به عدالت و برابری است و در این مسیر برای شناخت دقیق انواع تبعیض، کلیشه و سرکوب و مبارزه با آنها، تجربه و دانش گروههای تحت ستم ارزشمند و لازم است. چه کسی بهتر از زنان که در همه اقشار و طبقات اجتماعی و نقاط جغرافیایی حضور دارند و از آن تأثیر میگیرند و بر آن تأثیر میگذارند؟ تغییر ماندگار در ساختارهای قانونی و فرهنگی مردسالارانه در جهان و در ایران با حضور فعال و پیشرو زنان و همدلی و همراهی مردان شکل میگیرد.
نظر شما چیست؟
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخشهای موردنیاز علامتگذاری شدهاند *