باورهای رایج درباره اوتیسم
در تعریف و انتخاب واژه‌ها برای اوتیسم باید خیلی محتاط بود. اوتیسم طیف دارد و هر فردی با نشانه‌های اوتیسم بنا بر توانایی‌ها و رفتارهای خاص خودش در جایی از این طیف قرار می‌گیرد. در اصطلاح بالینی به جای گفتن اینکه فرد «اوتیستیک» است از عبارت «روی طیف اوتیسم» قرار دارد استفاده میشود. افراد روی طیف اوتیسم بسته به اینکه کجای طیف باشند با هم تفاوت دارند.
به طور کلی اوتیسم دیگرگونه دیدن و درک متفاوت از دنیا و اتفاقات اطراف است. حسگرهای مغزی افراد روی طیف اوتیسم داده‌های دریافتی را به گونه‌ای پردازش می‌کند که نتایجش با استانداردهای معمولی ما متفاوت است. مشخصه بارز اوتیسم کم‌توانی در ارتباط برقرار کردن با اطرافیان به‌ویژه همسالان است. وقتی کسی در برقراری ارتباط و رساندن منظورش به اطرافیان دچار مشکل میشود ممکن است رفتارهای چالش‌گرایانه مانند پرخاشگری از خود بروز دهد.
ریشه اوتیسم ناشناخته است و درمان دارویی ندارد اما با استفاده از علم اِی‌بی‌اِی (Applied Behavior Analysis) و رفتار-درمانی می‌توان رفتارهای بچه‌ها را به شکل متعارف اجتماعی تغییر داد تا در بزرگسالی هنگامی که وارد اجتماع می‌شوند تفاوت محسوسی با هنجارهای جامعه نداشته باشند. امروزه با ارزیابی‌های دقیقی که در زمینه‌های مختلف رفتاری، یادگیری و اجتماعی در دسترس ما قرار دارد، می‌توان تشخیص داد چه کودکانی روی طیف هستند و نیاز به گذراندن مراحل تراپی دارند.
در همین زمینه:
جهان ایده‌ها، فصل ۲، قسمت ۱۰: اوتیسم
در سال‌های اخیر اطلاع‌رسانی درباره مرزها و نشانه‌هایی که اوتیسم در آن محدوده گنجانده میشود بیشتر شده و برای فرهنگ‌سازی هم تلاش بسیاری صورت گرفته است. با این همه، تجربه چندین سال کار در کلینیک تخصصی و در مدرسه‌ی مختص کودکان با نیازهای ویژه به من نشان داده که هنوز افراد بسیاری در جامعه دغدغه‌های گوناگون و باورهای غیر علمی درباره اوتیسم دارند. آنچه در زیر می‌خوانید چند نمونه از باورهایی است که در جلسه‌های مشاوره یا صحبت با قشرهای مختلف خانواده‌های ایرانی که کودکان روی طیف دارند، بارها و بارها می‌توان شنید.
آيا کسی که اوتیسم دارد در همه چیز با آدم‌های عادی فرق می‌کند و توانایی‌های خارق‌العاده‌ای دارد؟
کسی که روی طیف اوتیسم قرار دارد بعضی از روابط را متفاوت می‌بیند و درک می‌کند. به همین دلیل اوتیسم را بیشتر تفاوت یا کم‌توانی در برقراری ارتباط تعریف میکنند. اوتیسم نه هوش و نبوغ فوق‌العاده است نه ناتوانی ذهنی. بچه‌های روی طیف مانند بچه‌های دیگر بهره‌های هوشی متفاوتی دارند. اوتیسم کم‌هوشی هم نیست. کودکان روی طیف اوتیسم توانایی یادگیری دارند و بسته به اینکه کجای طیف قرار می‌گیرند توانایی‌ها و قابلیت‌های‌شان متفاوت است. تراپی و آموزش رفتارهای جایگزین برای همسانی با محیط به آنها کمک می‌کند.
آیا کودکان روی طیف اوتیسم می‌توانند زندگی عادی داشته باشند و مثل بقیه به مدارس عادی بروند؟
جواب این سؤال بستگی به این دارد که کودک کجای طیف است. اگر کودکی مهارت‌های اجتماعی را فرا بگیرد و نشانه‌های خفیفتری از اوتیسم داشته باشد کاملا ممکن است مانند کودکانی که روی طیف نیستند به مدرسه برود و زندگی کند. در اینجا اهمیت شناخت زودهنگام تفاوت‌های رفتاری، یافتن سایر نشانه‌ها و همچنین فراهم کردن تراپی‌های مؤثر پررنگ‌تر میشود.
آیا تنهایی کودک می‌تواند عامل اوتیسم باشد؟
بسیاری از والدین وقتی که متوجه نشانه‌های اوتیسم در کودکان‌شان می‌شوند خود را سرزنش میکنند و علت این تفاوت فرزندشان را در خود و یا محیط زندگی فرزندشان جستجو میکنند. برای مثال می‌پرسند آیا ممکن است تنها بودن فرزندشان دلیل اوتیسم او باشد؟ خیر! تنهایی نقطه آغاز اوتیسم نیست. هیچکس به صرف تنهایی و نداشتن دوست دارای اوتیسم نمی‌شود. واضح است که رفت و آمد و دوست‌یابی در تقویت مهارت‌های اجتماعی مؤثر است و تعامل اجتماعی به پیشرفت رفتاری کودکان روی طیف مؤثر کمک می‌کند اما تنهایی اوتیسم نمی‌آورد.
آیا وسایل الکترونیکی باعث اوتیسم میشود؟
ترس دیگر والدین از وسایل الکترونیکی مانند تلویزیون یا تبلت است. استفاده از تبلت و دیدن تلویزیون حتی برای زمان طولانی باعث اوتیسم نمی‌شود اما می‌تواند سبب افت مهارت‌های اجتماعی شود و همان‌گونه که ذکر شد این مهارت‌ها در زندگی کودکان روی طیف اوتیسم نقشی کلیدی دارد. به طور کلی، استفاده به‌جا و کنترل‌شده از تبلت یا تلویزیون می‌تواند برای یادگیری کودکان مفید باشد اما استفاده طولانی‌مدت از این وسایل آنها را از کشف و تجربه باز می‌دارد. در مورد اوتیسم هم داستان همین است. در بسیاری از مراکز رفتار-درمانی برای تسهیل یادگیری کودکان از تبلت استفاده میشود یا به عنوان جایزه دقایقی به آنها اجازه داده میشود تا با تبلت بازی کند. البته این شیوه نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و مشخص توسط متخصصان و تراپیست‌ها دارد.
آیا برخی از روش‌های زایمان احتمال اوتیسم را در نوزاد بالا می‌برد؟
یکی از سؤال‌های رایج بین بسیاری از مادران این است که آیا روش‌های متفاوت زایمان، مانند سزارین، ممکن است باعث اوتیسم شود؟ یا استفاده از داروهایی که برای درمان ناباروری تجویز میشود احتمال اوتیسم را بالا می‌برد؟ تاکنون هیچ ارتباط معناداری بین سزارین و روش‌های درمان ناباروری (مانند آی‌وی‌اف) پیدا نشده است.
نقش رژیم غذایی و واکسن در اوتیسم چیست؟
رابطه واکسن با اوتیسم مقوله‌ای جنجالی است. از آنجایی که نشانه‌های اوتیسم در حدود ۱۸ ماهگی، یعنی همان زمانی که سه واکسن اصلی به نوزادان تزریق میشود، بیش از هر زمانی قابل تشخیص و رؤیت است، بسیاری این همزمانی را رابطه علت و معلولی می‌گمارند. اما تحقیقات علمی که در ۲۰ سال گذشته در این زمینه صورت گرفته ارتباط بین اوتیسم و واکسیناسیون را رد می‌کند.
درباره ارتباط رژیم غذایی با اوتیسم هم نظرات موافق و مخالفی هست. عده‌ای می‌گویند کودکان روی طیف یا نسبت به گلوتن حساسیت دارند یا پروتئین موجود در غذاهای حاوی گلوتن را به شکل دیگری هضم میکنند. بنابراین رژیم غذایی بدون گلوتن را پیشنهاد میکنند تا به گوارش و هضم غذای این کودکان کمک کند. اما تاکنون هیچ رابطه معناداری بین بهبود نشانه‌های اوتیسم و رژیم غذایی بدون گلوتن به دست نیامده است و دارو و رژیم غذایی معتبری هم برای بهبود نشانه‌های اوتیسم تعریف نشده است.
و در آخر، درست است که کودکان روی طیف اوتیسم برداشت‌شان از محیط با ما متفاوت است، اما آنها هم می‌آموزند و پیشرفت میکنند. از اینکه بگویید فرزندتان اوتیسم دارد نترسید. تفاوت را بپذیرید و با توجه کامل به آنها دنیا را با همه زیبایی‌ها و ناملایماتش −به همان صورتی که هست− به آنها معرفی کنید.
مقاله خیلی مفیدی بود.
بیشتر والدین به جای پذیرش اتیسم دنبال این هستند که اتیسم را بتوانند کامل درمان کنند و باور های نادرستی درباره اتیسم دارند و این باعث میشود که جامعه هم با افراد اوتیستیک به جای پذیرش افراد ، مثل یک بیماری که باید درمان شود رفتار میکنند.