تصویر هنری زنان به مثابه نماد اعتراض

در چند سال گذشته در بسیاری از اعتراض‌ها و قیام‌های اجتماعی و سیاسی در نقاط مختلف دنیا این زنان بودند که نماد حرکت‌های اجتماع و سیاسی شدند. برخی از تصاویر ثبت‌شده از حضور زنان در تظاهرات بلافاصله در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در سطح جهان پخش شد. دست به دست شدن گسترده‌ی این تصاویر باعث شد توجه عموم به جنبش مورد نظر جلب شده و صدای جنبش به گوش مردم جهان برسد. برجسته شدن تصاویر زنان انقلابی و انتخاب شدن آنها به عنوان نماد این یا آن انقلاب‌ در نقاط مختلف دنیا نشانگر این است که عرصه‌ی جنبش‌های اجتماعی و سیاسی تنها به مردان تعلق ندارد و زنان می‌توانند در این عرصه نقش‌های محوری و گاه رهبری را به عهده گیرند.

۱

ویدا موحد، ملقب به دختر خیابان انقلاب، که در اعتراض به حجاب اجباری بر فراز سکوی برقی در خیابان انقلاب تهران از شال سفید خود پرچمی ساخت و در سکوت آن را به اهتزاز درآورد، تصویری هنری و اسطوره‌ای از یک زن مبارز خلق کرد. 

۲

زن قرمزپوش میدان تقسیم لقب زنی است که تصویرش در اعتراضات مدنی سال ۲۰۱۳ مردم ترکیه در مقابل سیاست‌های شهرسازی دولت که در صدد اجرای طرح تخریب پارک گزی استانبول و تبدیل آن به مجتمع تجاری بود نماد مبارزات پارک گزی شد. در این تصویر زن قرمزپوش با لباسی تابستانی و گردنبندی ظریف در حالی که موهای سیاهش از هجوم گاز فلفلی که پلیس به او می‌پاشد آشفته شده، ایستاده و مقاومت می‌کند. 

۳

در سال ۲۰۱۶ در تظاهراتی با شعار «زندگی سیاهپوستان اهمیت دارد» که علیه خشونت پلیس آمریکا نسبت به سیاهپوستان در جریان داشت، پرستاری آمریکایی به نام ایشیا اوانز از خود تصویری تأثیرگذار به جا گذاشت. عکس او که پیراهن تابستانی بلندی به تن داشت و آرام رو در روی چند پلیس ضد شورش ایستاده بود که سراپا پوشیده از کلاه‌خود و زره و لباس ضدگلوله‌ بودند نمادی از رویارویی مطالبه‌ی امنیت و صلح در مقابل خشونت پلیس شد. این تصویر نشان می‌داد که با وجود آسیب‌پذیری زن معترض و اسلحه‌ی مردان پلیس، آن که شجاع‌تر است زن معترض است و آن که ترسیده مردان پلیس. او در مصاحبه‌ای می‌گوید: «در مقایسه با من که لباسی تابستانی تنم بود و زره‌ای نداشتم، آنها ضدضربه به نظر می‌رسیدند. ولی من هیچ نمی‌ترسیدم.»

۴ 

ملیسا زیاد یک رقصنده اهل الجزایر است. تصویر او در خط اول صفوف تظاهرات علیه دولت بوتفلیه (۲۰۱۹) که با کفش باله بر روی انگشتان پا ایستاده و با نمایش ژستی از حرکات باله شمایلی هنری و شاعرانه و در حال حرکت از زن مبارز را نشان می‌دهد مورد توجه جهانی قرار گرفت.

۵

آلا صلاح نماد جنبش آزادی‌خواهانه‌ی سودان سال ۲۰۱۹ شد. تصویر این دانشجوی رشته‌ی معماری با لباس سنتی سفید که یادآور ملکه‌های سودانی است و گوشواره‌های درشت طلایی که بر فراز سکویی شعاری شعرگونه را می‌خواند و معترضین دیگر همراهی‌اش می‌کردند تاریخی شد. او چنین می‌خواند:

به اسم دین ما را سوزاندند …
به اسم دین ما را کشتند …
به اسم دین ما را زندانی کردند …
دین از آنها بری است …
دین می‌گوید بگذر …
دین نمی‌گوید ساطور به دست بگیر …
دین می‌گوید عبور کن و در برابر حاکمان مقاومت کن