آشتی با بدن خود

چند وقت پیش با گروهی از دوستان برای خرید به مرکز خریدی رفته بودم. هر کس لباس‌های مورد علاقه‌اش را برمی‌داشت و به اتاق پرو می‌رفت و می‌پوشید و بیرون می‌آمد تا ما هم نظر بدهیم. خیلی وقت‌ها تصویری که هر کدام از ما از بدن خود در ذهن داریم بیشتر از آنچه که در آینه می‌بینیم در انتخاب ما در لباس خریدن تأثیر دارد. یکی از دوستانم هر چه می‌پوشید دائم تکرار می‌کرد که سینه‌هایش زیادی بزرگند و آن لباس مناسب نیست. در حالی که به چشم بقیه‌ی ما چنین نبود. یکی دیگر از ما از بازوانش ایراد می‌گرفت و شکایت داشت که نمی‌تواند با رژیم هم آنها را لاغر کند و فقط به دنبال لباس آستین‌دار بود تا بازوانش را بپوشاند. این در حالی بود که بازوان او تقریبا مثل بقیه‌ی ما بود که به نظرمان آنقدر بزرگ نبود که او می‌گفت. حرف از جراحی‌های زیبایی شد و معلوم شد که اکثر دوستان جراحی زیبایی روی صورت یا بدن داشته‌اند یا به فکر آن هستند. 

تصویر ذهنی از بدن آن تصوری است که هر شخصی از بدن خود دارد. این تصویر که ممکن است با شکل واقعی بدن ما منطبق باشد یا نباشد، بر روی احساس و شناخت ما نسبت به خودمان و همچنین بر رابطه‌ی ما با دیگران تأثیر می‌گذارد. اگر نسبت به تصویری که از بدن خود داریم احساس خوبی داشته باشیم راحت‌تر می‌توانیم خودمان را دوست داشته باشیم، برای خودمان احترام قائل شویم، و قدر سلامت و زیبایی‌های‌مان را بدانیم. این احساس مثبت در سلامت روانی و اعتماد به نفس ما نیز تأثیر می‌گذارد. برعکس اگر نسبت به تصویری که از بدن خود داریم احساس بدی داشته باشیم دائم از خودمان اشکال می‌گیریم، در جمع راحت نیستیم، و حتی ممکن است دچار انواع سوءتغذیه شویم. 

البته نارضایتی از تصویر ذهنی از بدن کم و بیش در همه جای دنیا شایع است. مجله‌ها و اَپ‌های راهنمای لاغری در همه‌ی دنیا پرفروش هستند. در سال‌های اخیر جراحی پُف پلک در کشورهای آسیای شرقی آنقدر رایج شده که به سن کودکان خردسال رسیده. شمار جراحی‌های زیبایی در ایران هم به شدت بالا رفته است. این جراحی‌ها در بسیاری از مواقع به شدت پرخطر هستند. با این وجود ایران یکی از بالاترین رتبه‌های عمل جراحی زیبایی را در دنیا دارد. این نشان می‌دهد که طیف وسیعی از مردم از شکل بدن خود راضی نیستند.

تحقیقات زیادی در مورد دلایل شیوع نارضایتی از تصویر از بدن شده است. بنا بر این تحقیقات الگو گرفتن از سلبریتی‌ها و مدل‌های تبلیغاتی می‌تواند از دلایل احساس منفی نسبت به بدن و اندام باشد. دلیل دیگر تأثیر قضاوت‌های اطرافیان‌مان است. جامعه‌ای که همیشه در حال قضاوت کردن بدن دیگران است فشار زیادی به اعضای خود وارد می‌کند. همچنین شبکه‌های اجتماعی باعث شده که ما دائم در حال مقایسه‌ی شکل و اندام خود با دیگران باشیم. این در حالی است که می‌دانیم شکل و اندامی که ما از دیگران در شبکه‌های اجتماعی می‌بینیم اغلب دقیق نیست. به‌علاوه خیلی از ما فکر می‌کنیم که ظاهر ما حتما باید عالی و بدون نقص باشد و اگر قسمتی از ظاهر خود را دوست نداشته باشیم بیش از حد روی آن تمرکز می‌کنیم. نکته‌ی مهم دیگر این است که ما تحت تأثیر مُد استاندارد خاصی از زیبایی را در ذهن خودمان حک می‌کنیم و هر چه را غیر از آن باشد نازیبا می‌بینیم و می‌خواهیم در قالب آن استاندارد برویم.

احساس نارضایتی همیشه و تنها به جراحی‌های زیبایی منجر نمی‌شود بلکه ممکن است به شکل انواعی از رفتارهای مخرب در شخص نمود پیدا کند، مانند: گوشه‌گیری، افسردگی، اضطراب، عادات بد غذایی یا سوءتغذیه، ورزش بیش از حد و وسواس‌گونه، آسیب زدن به خود.

اگرچه احساس نارضایتی از تصور ذهنی از بدن در بین دختران و زنان رایج‌تر است ولی مردان هم به نوبه‌ی خود دچار این احساس می‌شوند و از آن رنج می‌برند. خیلی از رفتارهای ناشی از احساس نارضایتی از تصویر بدن خود در مردان و زنان مشابه هستند. ولی گاهی تفاوت‌هایی هم دیده می‌شود. مثلا در مردان بیشتر از زنان دیده شده که این احساس آنها را به سمت سیگار یا مواد اعتیادآور ببرد. بنا بر تحقیقی، مردان کمتر از زنان احساس نارضایتی و شرم از بدن خود را با دیگران در میان می‌گذارند و بیشتر در خود فرومی‌روند. 

یکی دیگر از مسائلی که مردان را درگیر می‌کند این است که در اجتماع به اشتباه عضله‌داشتن با مردانگی تداعی می‌شود و مردان زیادی اگر بدنی عضلانی نداشته باشند احساس می‌کنند دارای استانداردهای به اصطلاح مردانه‌ی مورد تأیید جامعه نیستند. این خود گاه منجر به استفاده بی‌رویه از کمک-غذاهای پروتئینی و مواد هورمونی حاوی استروئید برای ساختن عضلات می‌شود که در طولانی مدت تبعات منفی دارد.

البته داشتن ظاهر و بدن متناسب و سالم خوب است و منظور من به هیچ وجه این نیست که نباید به بدن خود توجه کنیم. ولی لازم است که اولا زیبایی را محدود به استانداردهای مطابق مد نکنیم و دوم وسواس‌گونه نسبت به بدن خود ایرادگیر نباشیم. نگذاریم تصویر ذهنی ما از بدن‌مان بدتر از خود بدن باشد و نگذاریم آن تصویر بر احساسات و شخصیت و روابط اجتماعی ما تأثیر منفی بگذارد. ضمن رعایت رژیم غذایی مناسب و گنجاندن ورزش در برنامه‌ی زندگی‌مان خوب است نقاط مثبت بدن خود را هم ببینیم و قدر آنها را بدانیم. با بدن خودمان در آشتی باشیم.