۴. مرگ خاموش زنان
هفتم خرداد ۹۸ زندگی میترا استاد، همسر دوم محمدعلی نجفی شهردار سابق تهران، با چند گلوله که یکی از آنها به قلب او خورده بود به پایان رسید. به فاصلهی چند ساعت آقای نجفی خود را به پلیس آگاهی تهران معرفی کرد و قتل را به گردن گرفت.
محمدعلی نجفی که نزدیک به دو ماه است مردم او را به عنوان متهم به قتل همسرش میشناسند پیش از این از جایگاه ویژهای در عالم سیاست، دانش و فرهنگ برخوردار بود. نجفی دانشآموختهی کارشناسی ارشد ریاضی از مؤسسهی فناوری ماساچوست است. در سابقهی کاری او میتوان به وزارت علوم، ریاست سازمان برنامه و بودجه، عضویت در شورای شهر تهران و همچنین ریاست میراث فرهنگی اشاره کرد. پیش از آنکه راز سر به مهر زندگیاش برملا شود بهعنوان شهردار تهران از سوی شورای شهر انتخاب شده بود. حکمی که تنها سه ماه دوام آورد و حاشیههای آن باعث شد که او به بهانهی بیماری از شهرداری تهران استعفا دهد.
این پایان ماجرا نبود. به فاصلهی چند هفته از استعفای نجفی از شهرداری تهران، عکسهای خصوصی او در کنار زنی جوان در فضای مجازی منتشر شد؛ زنی که ابتدا معشوقه، سپس زن صیغهای و در نهایت همسر دوم نجفی معرفی شد؛ زنی که نامش میترا استاد بود.
اگرچه به گفته برخی از همدلان حکومت و نظام جمهوری اسلامی، عکسهای منتشرشده از محمدعلی نجفی و میترا استاد مخالف عرف و جایگاه سیاستمداران بود اما حاوی حقیقتی پنهان، یعنی داشتن همسر دوم با وجود همسر اول، بود؛ حقی که اسلام در ازای رضایت همسر اول به مردان داده است.
میترا استاد پس از انتشار عکسهایش گفته بود که آقای نجفی از وی به صورت رسمی خواستگاری کرده و او هم پاسخ مثبت داده است اما هیچ کس نفهمید که آیا سرور تابشیان، همسر اول آقای نجفی، به این ازدواج راضی بوده یا خیر.
این ازدواج عاشقانه زیاد دوام نیاورد و یک تراژدی را با خود رقم زد. میترا استاد در حمام خانهی خود توسط محمدعلی نجفی، مردی که زمانی عاشق او بود، با گلوله به قتل رسید.
* * *
زنکشی مصادیق و تعاریف گوناگونی دارد که یکی از آن مصادیق قتل زن توسط شوهر، شریک فعلی یا سابق خود است. رخداد غمانگیزی که با خشونت علیه زنان به خصوص خشونت خانگی ارتباط تنگاتنگ دارد چرا که زن در مکانی که میبایست محل امن و آرامش او تلقی شود توسط نزدیکترین شخص زندگیاش کشته میشود.
سران و شخصیتهای برجسته در جوامع مردسالار هنگامی که با چنین رسواییهایی روبرو میشوند تمام تلاش خود را به کار میبرند تا سنگینی این رخداد را بر دوش زنان بیاندازند و به نوعی از هویت خود دفاع کنند. نجفی در اعترافات اولیهی خود در نهایت شفافیت ادعا کرد که همسرش با برخی از عناصر وابسته به اطلاعات در ارتباط و بهاصطلاح «پرستو» یا خبرچین آنها بوده است. او همچنین در نامهای خطاب به دخترش نوشته بود که احساس میکند میترا استاد با مردان دیگری نیز در ارتباط است و به قصد نابودی زندگی سیاسی نجفی وارد زندگی آنها شده است. او این مدعیات را در جلسهی دوم دادگاه پس گرفت و از ولی دم تقاضای عفو کرد.۱
در کنار گفتههای نجفی سیاسیون همجناح او و همچنین طرفدارانش نیز بر این اعتقاد بودند که میترا استاد از زن بودنش در جهت رسیدن به مقاصد خود استفاده کرده تا به جناح سیاسی نجفی ضربه وارد کند. به تعبیر این افراد نجفی طعمه بوده است.
حمله به میترا استاد تنها به پرستو بودن او ختم نشد. زن دوم نجفی شدن نیز یکی از فلشهای انتقادی بود که به سمت مقتول نشانه رفت. سمانه سوادی کارشناس ارشد حقوق در گفت و گویی با اپلیکیشن ترنج که در حوزهی خشونت علیه زنان فعالیت دارد میگوید: «غیرت و حسادت دو لبهی تیز یک شمشیر هستند و زن دوم شدن برآمده از قوانین مردسالاری است و وجود قوانین اینچنینی به مردان این اجازه را میدهد که در آن واحد چند همسر داشته باشند و همین اختیار باعث میشود زنانی که به دلایلی وارد این زندگی میشوند برای محبوبیت بیشتر با همجنسان خود رقابت کنند.» به گفتهی این کارشناس، این نوع رفتارها اگرچه به ظاهر خشونت زنان علیه زنان است اما ریشهی آن همان مردسالاری و نگاه فرادست به مردان و نگاه فرودست به زنان است.
پروندهی میترا استاد یکی از پرسروصداترین قتلها در دههی اخیر در ایران است. به گفتهی فرزند، برادر و مادر مقتول، میترا بارها با نجفی نزاع و مشاجره داشته است و بارها توسط او تهدید شده بود اما صرفا بنا به حفظ آبرو از او خواسته شده بود که سکوت کند. میترا استاد ساعاتی پیش از مرگ به برادرش از درگیری شدید میان خود و همسرش خبر داده بود و باز همانند گذشته دعوت به سکوت شده بود؛ سکوتی که ابدی و همیشگی شد.
میترا استاد تنها زنی نیست که در جامعهی مردسالاری چون ایران در پی خشونتهایی که به آنها روا میشود به بهانههایی چون آبروداری، فرزند، قضاوت دیگران و قانونی به نام تمکین، وادار به سکوت میشود. ما در جامعهای زندگی میکنیم که فرهنگ «تمکین» چنان استخواندار و قوی است که زنان مجبور به اطاعت و پیروی از همسران و محکوم به سکوت در برابر خشونت خانگی هستند.
در طی سالهای اخیر، فعالان حقوق زنان به کمک شبکههای اجتماعی تمام تلاش خود را به کار میبرند تا جامعه را با مفهوم «خشونت امری خصوصی نیست» آشنا کنند اما همچنان بسیاری از زنانی که درگیر چرخهی خشونتند، رفتارهای خشن فیزیکی، توهین و تحقیر از سوی شوهر را امری عادی و بخشی از زندگی زنانه و سرنوشت خود میدانند که میبایست با آن مدارا کنند. سکوت آنها، اطرافیان و جامعه باعث میشود که خشونت با تعابیر دیگر پر و بال بگیرد و این امر به بخشی از جنبهی خصوصی و پنهان زندگی خانوادگی زنان تغییر نام دهد و بسیاری از آنان را به پذیرفتن مرگ خاموش وادار کند.
پانوشتها
۱. غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوهی قضاییه، هشتم مرداد اعلام کرد محمدعلی نجفی به دو سال حبس به جرم حمل سلاح غیرمجاز و قصاص نفس به جرم قتل میترا استاد محکوم شده است. میانجیگریها آغاز شد و در نهایت مسعود، برادر میترا استاد، به بخشش نجفی رضایت داد.
نظر شما چیست؟
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخشهای موردنیاز علامتگذاری شدهاند *